Anteproxecto de lei orgánica para a protección dos menores nas contornas dixitais

Na reunión do Consello de Ministros celebrado o 4 de xuño de 2024, aprobouse o Anteproxecto de Lei Orgánica para a protección das persoas menores de idade nas contornas dixitais para salvagardar a saúde, o benestar e a seguridade dos nenos e adolescentes do noso país.

O anteproxecto de lei vai acompañado por un diagnóstico sobre o impacto das contornas dixitais en menores de idade, realizado polo Ministerio de Mocidade e Infancia coas primeiras achegas dun grupo de 50 expertos. Este comité presentará o seu informe o 20 de xuño de 2024 no plenario e de forma pública posteriormente, contribuíndo á elaboración da Estratexia que incluirá medidas cun alcance temporal maior.

O obxectivo desta norma é garantir os dereitos dos menores no ámbito dixital, especialmente o dereito á intimidade, á honra e á propia imaxe, así como o dereito á protección dos seus datos persoais e ao acceso a contidos adecuados para a súa idade.

Neste sentido, o anteproxecto de lei contén medidas para mellorar o coñecemento dos menores e das súas familias sobre os riscos da contorna dixital, sancionar de forma adecuada a vulneración de dereitos que pode producirse nesa contorna (como, por exemplo, a difusión de imaxes xeradas por IA) e impoñer obrigacións a grandes operadores e influencers, para garantir a información e os dereitos dos menores.

PENAS PARA A CREACIÓN E DIFUSIÓN DE IMAXES FALSAS CON IA

A lei introduce penas severas para quen cre ou difundan imaxes ou voces falsas utilizando ferramentas de intelixencia artificial, especialmente en contextos de contido sexual ou gravemente vejatorios sen o consentimento da persoa afectada. Estes delitos, coñecidos como «deepfakes», serán sancionados con penas de prisión dun a dous anos, incrementándose se se difunden amplamente a través de internet ou medios de comunicación social.

Contornas dixitais seguros e saudables para os menores

A contorna dixital é hoxe un espazo vital para o desenvolvemento de nenos, nenas e adolescentes, xa que lles permite enriquecer o seu coñecemento e as súas habilidades e relacións sociais. Con todo, non está exento de riscos e é por iso que o Goberno definiu como prioridade para este ano xerar contornas dixitais seguros e saudables para os menores e fomentar o uso responsable da tecnoloxía. Así, o Anteproxecto de Lei establece, por unha banda, medidas para o sector público e para as empresas tecnolóxicas e, por outro, algunhas modificacións legais, entre outras, no Código penal.

Entre as primeiras, a norma obriga aos poderes públicos a elaborar unha Estratexia Nacional sobre a protección á infancia e a adolescencia na contorna dixital e de maneira máis específica, a impulsar campañas de sensibilización sobre os dereitos dos menores na esfera dixital e os riscos que esta entraña, con especial atención ao consumo de material pornográfico, e investigar sobre os efectos da tecnoloxía no desenvolvemento cognitivo de nenos, nenas e adolescentes. 

Ademais, no ámbito sanitario, inclúe medidas para o fomento da detección precoz, a prevención e a atención especializadas a menores con patoloxías asociadas ao uso inadecuado de dispositivos; e no ámbito educativo, plans de formación específica, educación en cidadanía dixital e alfabetización mediática, privacidade e propiedade intelectual.

PROTOCOLO DE DETECCIÓN DE USOS PROBLEMÁTICOS EN REVISIÓNS PEDIÁTRICAS.

A lei establece un protocolo específico para que os pediatras poidan detectar usos problemáticos da tecnoloxía durante as revisións periódicas de nenas e nenos. Este protocolo integrarase no programa de revisión do neno san, que abarca visitas desde o nacemento ata os 14 anos, permitindo identificar condutas prexudiciais relacionadas co uso excesivo de dispositivos dixitais.

Así mesmo, e en relación ás obrigacións para as empresas do sector tecnolóxico, o Anteproxecto dispón que os fabricantes deberán asegurar que os dispositivos dixitais conten con sistemas de control parental activados por defecto e cunha etiquetaxe informativa sobre os seus riscos. 

Sumado a isto, a norma prohibe, con carácter xeral, o acceso das persoas menores de idade a mecanismos aleatorios de recompensa en videoxogos e plataformas (loot boxes), e obriga tanto ás plataformas de intercambio de vídeos a establecer ligazóns ás canles de denuncias como aos influencers a avisar de forma inequívoca, sempre que o contido que están a difundir sexa potencialmente prexudicial para o desenvolvemento físico, mental ou moral de nenos, nenas e adolescentes.

Adaptación do marco legal fronte ás novas modalidades delituosas

Doutra banda e considerando que a tecnoloxía facilitou modalidades delituosas inéditas, resulta fundamental adaptar o marco legal existente para protexer aos nenos, nenas e adolescentes e garantir a súa seguridade. Neste sentido, o Anteproxecto de Lei tipifica como delitos os deepfakes pornográficos, é dicir, a difusión, sen autorización, de imaxes ou audio xerado por intelixencia artificial ou calquera outra tecnoloxía.

A norma tamén regula o afastamento en liña, introduce o denominado grooming (engano en liña a menores) como circunstancia agravante en diferentes delitos contra a liberdade sexual de menores e reforza a tipificación da difusión de material pornográfico aos nenos, para evitar algunhas condutas impunes. E tamén eleva de 14 a 16 anos a idade mínima á que se pode dar consentimento ao tratamento de datos persoais. 

ORDE DE AFASTAMENTO DA CONTORNA VIRTUAL

Unha das innovacións máis significativas é a introdución dunha orde de afastamento da contorna virtual para aqueles que cometan delitos en espazos dixitais. Isto inclúe a prohibición de acceso a redes sociais, foros, plataformas de comunicación ou outros lugares no espazo virtual, ofrecendo unha resposta eficaz fronte á crecente criminalidade informática e protexendo ás vítimas dunha maior victimización.

EDUCACIÓN EN CIDADANÍA DIXITAL

O anteproxecto contempla fomentar nos centros educativos actividades de educación en cidadanía dixital e alfabetización mediática. Definiranse obxectivos específicos para cada etapa educativa e implementaranse plans de formación para o persoal educativo, orientados a garantir un uso seguro e respectuoso dos medios dixitais.

VERIFICACIÓN DE IDADE

Desenvolveranse guías técnicas para que os provedores de contidos na internet implementen sistemas efectivos de verificación de idade, evitando o acceso de menores a contidos inapropiados. Este esforzo coordinarase coa Axencia Española de Protección de Datos (AEPD) e a Fábrica Nacional de Moeda e Timbre, quen está traballando nunha ferramenta de verificación que estará lista no verán de 2024.